بر اساس اعلام دکتر حسین توکلی مشاور عالی سازمان سنجش آموزش کشور در آزمون سراسری سال 93 تعداد یک میلیون و 31 هزار و 322 نفر ثبت نام کردند که از این تعداد 59.04 درصد داوطلبان را زنان و 40.96 درصد داوطلبان را مردان تشکیل دادند.
به گفته دکتر توکلی آمار ثبت نام کنندگان نسبت به سال 92 تعداد 52 هزار و 249 نفر کمتر شده بود. این تعداد نسبت به سال 91 ، تعداد 34 هزار و 952 نفر، نسبت به سال 90 ، تعداد 101 هزار و 658 نفر و نسبت به سال 89 ، تعداد 255 هزار و 491 نفر کمتر است.
بر اساس آماری که از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است، مجموع دانش آموزان دختر و پسر که در دوره متوسطه در سال تحصیلی 88 - 87 تحصیل می کرده اند و به نوعی ورودی سال 89 دانشگاه ها محسوب می شدند، 3 میلیون و 510 هزار و 180 دانش آموز بوده است. در همین سال تعداد یک میلیون و 286 هزار و 813 متقاضی کنکور سراسری 89 بوده اند. البته در آمار متقاضیان کنکور همه افراد از میان دانش آموزان نیستند و افراد دیگری هم شرکت می کنند.
به همین ترتیب در سال تحصیلی 89 - 88 نیز تعداد 3 میلیون و 259 هزار و 659 دانش آموز تحصیل می کردند که نسبت به سال قبل از آن حدود 300 هزار نفر کاهش نشان می دهد در این سال هم تعداد متقاضیان کنکور سراسری به یک میلیون و 132 هزار و 980 نفر کاهش می یابد.
با توجه به آمار کاهشی که وجود دارد می بینیم که در سال تحصیلی 90 - 89 نیز تعداد 3 میلیون و 38 هزار و 847 دانش آموز تحصیل می کردند و در این سال هم تعداد متقاضیان کنکور سراسری یک میلیون و 66 هزار و 274 نفر است .
| سال | تعداد متقاضیان کنکور سراسری | تعداد متقاضیان کنکور کارشناسی ارشد | تعداد متقاضیان کنکور دکتری |
| 1390 | یک میلیون و 132 هزار و 980 نفر |
بیش از 871 هزار نفر |
131 هزار و 147 نفر |
| 1391 | یک میلیون و 66 هزار و 274 نفر | بیش از 930 هزار نفر | 178 هزار و 453 نفر |
| 1392 | یک میلیون و 83 هزار و 571 نفر | بیش از 896 هزار نفر | 217 هزار و 866 نفر |
| 1393 | یک میلیون و 31 هزار و 322 نفر | 950 هزار و 943 نفر | 240 هزار و 361 نفر |
در سال تحصیلی 91 - 90 نیز تعداد دانش آموزان به 2 میلیون و 957 هزار و 328 دانش آموز کاهش می یابد و به همین ترتیب تعداد متقاضیان کنکور سراسری نیز به یک میلیون و 83 هزار و 571 نفر کاهش می یابد و با وجود اینکه در سال تحصیلی 92 - 91 به دلیل تغییر نظام آموزشی تعداد دانش آموزان در یک تغییر قابل توجه به 3 میلیون و 278 هزار و 36 نفر می رسد اما در این سال همچنان با روند کاهشی در میان متقاضیان کنکور مواجهیم که در این سال تعداد یک میلیون و 31 هزار و 322 نفر متقاضی کنکور شدند.
این روند کاهشی یادآوری می کند که یکی از عوامل کاهش تعداد متقاضیان کنکور سراسری و آموزش عالی، کاهش تعداد دانش آموزان مقطع متوسط است که عمده متقاضیان کنکور را تشکیل می دهند.
اما با وجود متوسط رشد 1.29 درصدی جمعیت کشور در سال های 85 تا 90 می بینیم که تعداد دانشجویان کشور با احتساب مراکز آموزش عالی دولتی و دانشگاه آزاد بدون پیام نور و غیرانتفاعی ها در سال های 89 تا 91 از تعداد 2 میلیون و 78 هزار و 718 نفر در سال 89 به تعداد دو میلیون و 256 و 602 نفر در سال 90 افزایش یافته و این تعداد به دو میلیون و 299 هزار و 858 در سال 91 افزایش یافته است.
در واقع با وجود این کاهش همچنان روند تقاضا برای ورود به آموزش عالی وجود دارد و در مقابل نیز آموزش عالی توانسته با افزایش ظرفیت به بخش عمده ای از تقاضاها پاسخ دهد تا جایی که در برخی از رشته ها، پذیرش بدون آزمون و تنها بر اساس سوابق تحصیلی امکان پذیر شده است. در گروه ریاضی و فنی در سه سال اخیر تعداد متقاضیان با تعداد صندلی های دانشگاهها برابر یا کمتر بوده است.
صف پشت کنکور در ورودی های دیگر آموزش عالی
اما اتفاق دیگری نیز در آموزش عالی رخ داده است که نیازمند بررسی هر چه بیشتر از سوی متخصصان امر است. کاهش صف ورود به دانشگاه ها به معنی تعادل در بازار آموزش عالی نیست و صف در ورودی های دیگر تشکیل شده است !
برخی دلایل رشد متقاضیان در تحصیلات تکمیلی
بر اساس آمار موجود از میان شرکت کنندگان در آزمون های تحصیلات تکمیلی ارشد و دکتری، تراکم به آن نقطه رسیده است و با توجه به وضعیت اشتغال و کمبود فرصت های شغلی برای حوزه های کارشناسی، متقاضیان ترجیح می دهند در مقاطع تکمیلی تحصیل کنند تا شاید شرایط بهتری پیدا کنند.
البته عوامل دیگری هم در رشد متقاضیان تحصیلات تکمیلی دخیل است که از آن جمله می توان به کاربردی نبودن بسیاری از رشته های دانشگاهی، نبودن پایه های تحقیقاتی قوی و استفاده درست از دانشجویان مقاطق کارشناسی در فعالیت های آموزشی و پژوهشی و از همه مهم تر نبود شغل متناسب با رشته تحصیلی اشاره کرد.
بر اساس آمار موجود تعداد داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد سال های 89 تا 92 با رشد بالایی مواجه شده است به طوری که تعداد داوطلبان در کنکور کارشناسی ارشد در سال 90 تعداد 871 هزار داوطلب بود که این تعداد در سال 91 به 930 هزار نفر، در سال 92 به 896 هزار نفر و در سال 93 به 950 هزار و 943 نفر رسید. در واقع داوطلبان دوره های ارشد در حال رکورد زنی یک میلیون نفری صف کنکوری هستند.
همچنین تعداد داوطلبان کنکور دکتری که در سه دوره اخیر به صورت نیمه متمرکز از سوی سازمان سنجش برگزار می شود، به صورت چشمگیری افزایش یافته است. آمار نشان می دهد که تعداد داوطلبان دکتری در سال 90 تعداد 131 هزار و 147 داوطلب، در سال 1391، تعداد 178 هزار و 453 داوطلب، در سال 1392 تعداد 217 هزار و 866 داوطلب و در آزمون دوره دکتری نیمه متمکرکز سال 1393 تعداد 240 هزار و 361 نفر متقاضی شدند.
در واقع آمار دو برابر شدن تعداد متقاضیان از سال 90 تا 93 نشان می دهد که افرادی که در مدت دو سال دوره کارشناسی ارشد خود را گذراندند، حال متقاضی ورود به دکتری هستند و تقریبا بخش عمده ای از افراد بلافاصله پس از تحصیل در دوره ارشد متقاضی دکتری هستند که این مسئله نیاز به بررسی دارد که آیا شرایط کاری و اشتغال این افراد آنها را به این موضوع سوق می دهد و یا واقعا دغدغه علم و دانش و تحصیلات بالاتر آنها را به این سو کشانده است.
موضوع مهمی که باید در اینجا مورد توجه سیاستگذاران امر آموزش عالی قرار گیرد این است که استفاده از این پتانسیل در حوزه های کارشناسی ارشد و دکتری به شکوفایی هرچه بهتر علم و دانش در کشور می انجامد. بخش عمده ای از این توانمندی می تواند در مسیر کارآفرینی، پژوهش و همچنین رشد علمی از طریق مقالات علمی قرار گیرد.
با توجه به اینکه هزینه تحصیل هر دانشجو در سطح کارشناسی از میزان یک میلیون و 500 هزار تومان تا 2 میلیون و 500 هزار تومان متغیر است و بخش عمده ای از دانشجویان در مقاطع کارشناسی تحصیل می کنند، هزینه بسیار زیادی برای بخش آموزش عالی صرف می شود که استفاده از توان این دانشجویان در رشد علمی کشور می تواند بخشی از این هزینه ها را پوشش دهد.
نکته مورد توجه این است که مسئولان امر می توانند با توجه به این آمار بر این نکته دقت کنند که کاهش جمعیت کشور، کاهش ورودی دانشگاه ها را به دنبال خواهد داشت اما هرم سنی افراد را در تحصیلات تکمیلی افزایش می دهد و بخش عمده ای از متقاضیان تحصیل تکمیلی با توجه به ظرفیت محدود دانشگاه ها در این بخش، پشت درهای بسته باقی می مانند.
